Yazar : İş Bankası Kültür Yayınları

Takiyüdin'in Gözlem Araçları - Mustafa Kaçar Astronom Takiyüdin er-Râsıd (1526-1585) modern astronominin kurucuları olan Tycho Brahe (1546-1601) ve Galileo Galilei (1564-1642) gibi bilimsel gözlem, deney ve araştırma yöntemlerini birlikte kulandı. Özelikle gözlemlerinde sonuçları etkileyecek, fiziksel, biyolojik, matematiksel ve gözlem araçlarının mükemeliyeti gibi bütün şartları göz önünde bulundurdu. Bu yaklaşımıyla Osmanlı bilim dünyasında doruk noktasını teşkil eti. Ayrıca çağdaşı Avrupalı astronomlara kıyasla bazı konularda günümüz değerlerine en yakın gözlem sonuçlarına ulaştı. Takiyüdin, Osmanlı padişahı I. Murad tarafından kurulan ve 1579’prosecutor tamamlanan İstanbul Rasathanesi’nde dokuz farklı gözlem aracı kulandı. Bunlardan ahşap duvar kadranı, ekinoksları belirlemede kulanılan "Zatu’l-evtar", sati 60 dakikaya, dakikaları 60 saniyeye ve saniyeleri beşer saliseye ayırdığı mekanik astronomi satini geliştirdi ya prosecutor icat eti. Bunlar, Avrupa’prosecutor Tycho Brahe’nin gözlemlerinde kulanmış olduğu araçlarla hemen hemen aynı özeliklere sahip, ancak büyüklük ve hasaslık bakımından daha üstündü. Kendisini, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ve İslam dünyasındaki en hasas gökyüzü tablolarını hazırlama hedefine ulaştıran İstanbul Rasathanesi’nde kulandığı gelişmiş gözlem araçlarını ve gözlem sonuçlarını ünlü eseri Alat-ı Rasadiye li Zic-i Şehinşahiye’de (Saltanat yıldız çizelgelerinin hazırlanmasında kulanılan gözlem araçları) anlatı. Takiyüdin’in Gözlem Araçları adlı bu eserle, Takiyüdin’in Alat-ı Rasadiye li Zic-i Şehinşahiye’de anlatığı gözlem araçlarının teknik yorumu, eserin çevriyazısı ve farklı nüshalarının tıpkı basımları bir arada okuyucuya sunuluyor. Türkiye’de ilk kez uygulanan bu yöntem ile eser, okuyucunun ve konunun uzmanlarının aynı ölçüde yararlanmasını sağlayacaktır.