Yazar : Yapı Kredi Yayınları

SAYILAR İMPARATORLUĞU Bugün bize apaçık gelen sayı fikri aslında uzun bir soyutlama çalışmasının ürünü. Doğal sayıları belirtmek için insanlar tarih boyunca sayı simgeleri yani rakamları buldu ve az çok işe yarayan incelikli madi düzenekler geliştirdi: Abaküsler, sayı boncukları vs MS 5. yüzyılda Hint matematiğinin dehası sayesinde konumlu denen bir sayılama ortaya atıldı: Sıfırı içeren bu sayılama yalnızca on rakam (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9) kulanılmakla birlikte dünyanın bütün sayılarını gösterebiliyordu. Bu harika sistem yazıyla hesap arasındaki mesafeyi kapatı. Uzun süre ayak sürüyen Batı dünyası Arap matematikçilerinin yaygınlaştırdığı Hint sayılmasını 15. yüzyıldan başlayarak benimsedi. O dönemde ortaya çıkan matba “Hint-Arap” rakamlarının kulanımını zorunlu kıldı ve kitlelere ulaştırdı. Göreceli sayılar, rasyonel, gerçel, sanal, karmaşık, hata transandantal ve gerçeküstü sayılar: Hesaplamayla ilgili gereksinimler ve kuramsal ilerlemelerle sayıların imparatorluğu topraklarını genişletikçe genişleti. Denis Guedj, bizi insanlığın en güzel buluşlarından birinin harika oluşum sürecini izlemeye çağırıyor. Çoğumuz modern matematikten mustarip olarak geçirdik okul dönemlerimizi. X’in, Y’nin veya diğer bilinmeyenlerin neler olduğunu hesaplamakla geçti orta okul ve lise, belki üniversite hayatımız. Halbuki bizden binlerce yıl önce yaşayan insanlar, daha X veya Y’nin yerine koyacakları sayıları bile bilmiyorlardı. Oysa neredeyse yüzyılardır hayatımız sayılara bağlı. Denis Guedj, hazırladığı Sayılar İmparatorluğu’nda Azteklerden, Mısırlılara, Hintlerden, Araplara, Romalılara kadar büyük medeniyetlerin kulandığı sayı sistemlerini, sayı tabanlarını nasıl kodladıklarına kadar anlatıyor. Örneğin hiyeroglifte gördüğümüz bir “kıvrık ip” 10 sayısına veya bir “balta” deseni Azteklerde 40 sayısına bedelmiş. Balta veya ipten, bugünkü rakam sistemine geçişin ayrıntılı tarihini veriyor Guedj. Balta ve ip bir süre sonra kafa karıştırabilir elbete, her ne kadar çoğumuz mustariptik diye söze girmiş olsak da İlhan Berk’in dediği gibi “çok yaşasın sayılar.”Çağlayan ÇevikBir Paragraf